In zijn boek ‘Het kan niet waar zijn’ beschrijft Joris Luijendijk op een indringende manier de essentie van de bankencrisis. Hij is daarvoor een half jaar ondergedoken in The Financial District van Londen, het financiële hart van Europa. De titel ‘Het kan niet waar zijn’ verwijst naar zijn verbazing dat er na de grote crisis van 2008 weinig is veranderd. De crisis heeft geen nieuwe richting gegeven, en de banken pruttelen weer als vanouds. Hij constateert tegelijkertijd dat er onder de medewerkers veel ongemak is, veel ontevredenheid en vooral onmacht op individueel niveau. Dit heeft ook geleid tot een ongekend aantal zelfmoorden onder bankmedewerkers.
Bankmedewerkers voelen zich gevangen in een systeem dat ook voor het gevoel van de medewerkers niet klopt. Is er een vergelijking te trekken met de boerencrisis? In essentie zeker: ook bij boeren vinden we veel sociaal ongemak, anders willen maar niet kunnen, de onderbuik die ongemakkelijk voelt, gevangen in het systeem van vreemd geld, melkprijs, efficiënt produceren of de consument die niet anders wil. En hoe moeilijk het ook is, uiteindelijk begint de verandering (of zelfs bevrijding) bij iedereen zelf als schakel in zo’n systeem. Door het te benoemen, te erkennen en te veranderen binnen of vanuit je mogelijkheden. Als we het over boeren hebben, dan gaat het natuurlijk over het voedselsysteem, waarbij niet alleen boeren zich ongemakkelijk voelen, maar ook de consument en schakels in de keten. Voor het sluiten van kolencentrales, de omslag voor duurzame energie in Nederland, is berekend dat het €16,– per Nederlander kost om deze transitie in gang te zetten. ‘Met de turbo vooruit’, was het appel van Marjan Minnesma van Urgenda.
Eigenlijk zouden we dat ook voor de voedseltransitie willen zeggen: met zijn allen 1,5 procent meer uitgeven voor ons dagelijks duurzaam voedsel, en de voedsel-transitie krijgt een enorme impuls. Dat zou moeten kunnen! Een klein percentage meer uitgeven betekent een bevrijding voor boer en consument uit een systeem dat steeds minder past en dat ons allemaal een ongemakkelijk gevoel geeft. Turbokracht naar voedseltransitie. Het zal de boer en de samenleving bevrijden en ons allemaal een stuk gelukkiger maken.
René.
Wakker Boer 